AGRESJA I STRACH U KOTÓW
Agresja i strach u kotów. Strach wiąże się z silnym pobudzeniem i aktywnym unikaniem lub ucieczką oraz może prowadzić do zachowań agresywnych. Może również stanowić reakcję adaptacyjną.
Na uczucie strachu wpływają zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne (dziedziczone cechy nieśmiałości i przyjacielskości).
Do układów reagujących pod wpływem strachu zalicza się: układ nerwowy, nerki/układ moczowy, i skórę/wydzielania zewnętrznego. Jednakże trzeba pamiętać, że strach wpływa na wszystkie układy organizmu.
OBJAWY AGRESJI
Najczęstszym przejawem agresji jest wpatrywanie się w obiekt.
Przestraszone koty wycofują się i chowają kończyny pod ciało. Najpierw syczą, potem prychają, a gdy nie ma możliwości ucieczki atakują pazurami i zębami.
Mogą pojawiać się objawy, takie jak:
- wpatrywanie się
- syczenie
- zmiana postawy (zjeżenie sierści, ułożenie ogona i uszu, rozszerzenie źrenic, wygięcie grzbietu, zmiana mimiki)
- znaczenie moczem lub zawartością gruczołów okołoodbytowych
- atak i walk
PRZYCZYNY I CZYNNIKI RYZYKA
Do czynników ryzyka wystąpienia agresji i strachu u kotów zaliczamy:
- predyspozycje genetyczne
- niedostateczny kontakt z ludźmi, kotami i osobnikami innych gatunków w okresie rozwoju osobniczego (kluczowe 2-8 tyg.)
- adaptacyjne zachowanie wyuczone na skutek opuszczenia przez opiekuna, niekorzystnych warunków w schronisku oraz dręczenia
ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE AGRESJI I STRACHU
U KOTÓW
Agresja i strach u kotów mogą wynikać z:
- niepełnej socjalizacji
- walki o terytorium
- rywalizacji z innymi kotami
- nadczynności tarczycy
- choroby dolnych lub górnych dróg moczowych
- zmian w mózgu ( głównie w przodomózgowiu)
- chorób zakaźnych tj. wścieklizna, FIV, FIP)
- reakcji na chorobę innego zwierzęcia w domu.
JAKIE BADANIA NALEŻY WYKONAĆ PRZY DIAGNOZOWANIU AGRESJI
- Należy wykonać podstawowe badania laboratoryjne.
- Przy objawach wskazujących na zaburzenia mikcji należy wykonać badania celowane pod kątem górnych i dolnych dróg moczowych ( w tym RTG i USG).
- U starszych kotów pełny profil tarczycowy.
- Konieczne jest przeprowadzenie dogłębnego wywiadu. mającego ocenić zachowanie kota w przeszłości (można dzięki temu ustalić, jakie okoliczności wywołują zmiany w zachowaniu kota).
- Wskazane jest nagranie kota podczas jego codziennych czynności i podczas napadu agresji lub strachu.
LECZENIE - ZASADY OGÓLNE
- Unikanie bodźców powodujących strach, aby nie utrwalać w zwierzęciu agresji jako zachowania wyuczonego.
- Specyfika reakcji chemicznych w tkance nerwowej kotów sprawia, że w większym stopniu reagują one na bodźce niż inne zwierzęta, a także przez dłuższy czas pozostają reaktywne. W sytuacji, gdy kot jest agresywnie pobudzony najlepiej jest pozostawić go w osamotnieniu do chwili, aż się uspokoi i dopiero wówczas próbować nawiązać z nim kontakt.
- Należy poznać sytuację, w których kot jest spokojny, aby można było rozpocząć aktywną modyfikację zachowań.
- Należy rozpoznać bodźce, na które kot reaguje (ludzie, zwierzęta, bodźce fizyczne, bodźce słuchowe).
- Smycz i szelki pomagają w prowadzeniu desensytyzacji i przeciwwarunkowania.
- Jako nagrodę stosuje się smakołyki, drapanie lub czesanie.
- Okresy prowadzenia modyfikacji behawioralnej powinny być krótkie, przerywa się je, gdy kot wykazuje jakiekolwiek oznaki zaniepokojenia.
- Leczenia farmakologiczne czasami umożliwia łatwiejszą modyfikację niepożądanych zachowań.
- Nie wolno stosować technik siłowych opierających się na karceniu, terapii wstrząsowej czy „zatapianiu” (flooding).
LECZENIE FARMAKOLOGICZNE
Lekami z wyboru są:
- diazepam lub oksazepam (0,2-0,4 mg/kg doustnie co 12-24 godz.) mogą sprawić, że kot stanie się bardziej towarzyski i przyjazny oraz będzie miał większy apetyt (przydatne w modyfikacji behawioralnej z zastosowaniem smakołyków.
TRÓJPIERŚCIENIOWE LEKI PRZECIWDEPRESYJNE TLP
- amitryptylina: niespecyficzny środek przeciwlękowy (0,5 mg/kg doustnie co 12-24 godz. przez 30 dni na początek)
- klomipramina u kotów przejawiających zachowania rytualne (0,5 mg/kg doustnie co 24 godz. przez minimum 60 dni).
- buspiron: dla bardzo „wycofanych” kotów – kot staje się bardziej towarzyski; może prowadzić do zwiększonego poczucia własnej wartości, co może skutkować agresywnymi reakcjami – 0,5 mg/kg doustnie co 24 godz. przez minimum 60 dni.
- fluoksetyna, paroksetyna, sertralina: przy bardzo nasilonych wybuchach agresji pojawiających się w chwilach, gdy kot jest przestraszony; do leczenia konkretnych stanów lękowych, w tym przebiegających z atakami (fluoksetyna), lęków socjalizacyjnych (paroksetyna) oraz panice (sertralina) – 0,5 mg/kg doustnie co 24 godz. przez minimum 60 dni.
FEROMONY
- feliway itp. mogą stanowić przydatny element wspomagający leczenie, jeśli są systematycznie stosowane w miejscach, gdzie przebywają koty.
SKUTKI UBOCZNE LECZENIA FARMAKOLOGICZNEGO
- Żaden z wymienionych wyżej leków nie jest zarejestrowany do stosowania u kotów.
- W rzadkich przypadkach stosowania TLP opisywano zaburzenia rytmu serca i przewodnictwa impulsów w mięśniu sercowym.
- Paradoksalne podniecenie (zespół serotoninowy) stanowi rzadko spotykany efekt uboczny podawania TLP i SSRI.
- Nie wolno stosować TLP i SSRI łącznie z inhibitorami monoaminooksydazy (np. selegilina, obroże przeciwkleszczowe).
- Buspiron można podawać tylko wówczas, gdy chce się sprawić, aby koty były bardziej pewne siebie. Może dochodzić do zmian w przejawach agresji socjalizacyjnej, których celem mogą stać się ludzie.
MONITOROWANIE PACJENTA
Należy regularnie wykonywać badania laboratoryjne u kotów poddawanych długoterminowemu leczeniu farmakologicznemu.
Można odstawić stopniowo leki, aby przekonać się czy doszło do trwałej modyfikacji niepożądanych zachowań.
Należy wykonać badanie EKG u kotów z grupy ryzyka otrzymujących TLP lub niektóre z inhibitorów selektywnego wychwytu serotoniny.
SPODZIEWANY PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE
- Koty przejawiające objawy strachu lub agresji na skutek niedostatecznego kontaktu z ludźmi w okresie rozwoju mogą nigdy nie być typowymi zwierzętami towarzyszącymi – do przytulania. Mogą po upływie dłuższego czasu przywiązywać się do jednej osoby lub grupy osób. Niektóre koty z czasem sprawiają wrażenie normalnych. Jednak w sytuacji wymagającej bardzo bliskiego kontaktu z ludźmi, takie osobniki mogą stać się niezwykle agresywne.
- Rokowanie jest lepsze, jeśli istnieje możliwość odcięcia kota od wszelkich sytuacji i okoliczności, a którymi sobie nie radzi, mimo prowadzonego leczenia behawioralnego i farmakologicznego.
- Im wcześniej wprowadzi się leczenie, tym lepsze będzie miało skutki i tym krócej będzie trwało.
UWAGI
Próby aktywnego rozdzielenia walczących kotów mogą zakończyć się licznymi obrażeniami. Do odseparowania kotów należy wykorzystywać duże bloki tektury, koce lub inne bariery fizyczne. Właściciele powinni zdawać sobie sprawę, że koty potrafią być pobudzone nawet przez 24 godz. po ataku.