AKROMEGALIA U KOTÓW-NADMIAR HORMONU WZROSTU
Akromegalia u kotów – nadmiar hormonu wzrostu, prowadzi do poważnych zaburzeń zdrowotnych.
Choroba jest spowodowana nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu przez gruczolaka kwasochłonnego przedniego płata przysadki mózgowej.
Objawy kliniczne wynikają z bezpośredniego działania katabolicznego hormonu wzrostu oraz jego pośredniego działania anabolicznego. Działania anaboliczne są wywołane przez somatomedynę C (insulinopodobny czynnik wzrostowy I), wydzielaną przez wątrobę na skutek stymulacji przez hormon wzrostu. Somatomedyna C pobudza wzrost i syntezę białek w wielu tkankach. Nadmierna ilość somatomedyny C powoduje nieprawidłowy wzrost kości (zwłaszcza kości powstałych na podłożu błoniastym), chrząstek, tkanek miękkich i narządów wewnętrznych.
OPIS AKROMEGALII U KOTÓW
- Zmiany struktury kości i tkanek miękkich są najsilniej wyrażone w obrębie głowy i szyi oraz w obwodowych odcinkach kończyn.
- Zmiany we wzroście chrząstek zaburzają prawidłową biomechanikę stawów i mogą w konsekwencji prowadzić do choroby zwyrodnieniowej stawów.
- Przerost mięśnia sercowego prowadzi do zastoinowej niewydolności serca. Objawy przypominają kardiomiopatię przerostową u kotów.
- Działanie kataboliczne hormonu wzrostu wynika w głównej mierze z antagonistycznego działania w stosunku do insuliny, co prowadzi do zniszczenia komórek beta trzustki. W konsekwencji rozwija się cukrzyca.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE AKROMEGALII U KOTÓW
- Rzadka choroba dojrzałych kotów.
- Średni wiek chorych zwierząt wynosi około 10 lat ( chorują koty w wieku 8-14 lat).
- Ponad 90 % przypadków stwierdzono u samców.
OBJAWY CHOROBY ZWIĄZANEJ Z NADMIAREM HORMONU WZROSTU U KOTÓW
- Pierwsze objawy są związane z cukrzycą. Wraz z postępowaniem choroby rozwijają się objawy niewydolności serca, niewydolności nerek oraz zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego wynikające z rozrostu guza nowotworowego.
- Pojawia się wielomocz, wzmożone pragnienie i apetyt.
- Wystąpienie objawów często wiąże się ze spadkiem masy ciała, jednak po pewnym czasie masa wzrasta. Wynika to jednak nie z przyrostu tkanki tłuszczowej, lecz z przyrostu masy kości i tkanek miękkich.
- U KOTA Z NIEKONTROLOWANĄ CUKRZYCĄ ZWIĘKSZENIE MASY CIAŁA ŚWIADCZY O AKROMEGALII.
- Często dochodzi do powiększenia twarzowej części czaszki oraz rozwija się przodozgryz.
- Za pomocą badania palpacyjnego jamy brzusznej można stwierdzić powiększenie narządów wewnętrznych.
- Często występują szmery sercowe, u około 50 % przypadków rozwija się zastoinowa niewydolność serca.
- Rozrost guza nowotworowego przysadki mózgowej powoduje niekiedy wystąpienie ataków padaczkowych lub innych objawów ze strony OUN.
- U kotów (w przeciwieństwie do psów) endogenny lub egzogenny progesteron nie powoduje zwiększonego wydzielania hormonu wzrostu i akromegalii.
ROZPOZNANIE AKROMEGALII U KOTÓW
- U wszystkich kotów z akromegalią stwierdzono cukrzycę oporną na leczenie insuliną (>2,0 j.m. insuliny/kg). Z czasem insulinooporność się nasila, wskutek czego koty z akromegalią potrzebują dawek insuliny rzędu 20-130 j.m/dzień
- Wstępne rozpoznanie akromegalii u kotów można ustalić po wyeliminowaniu innych przyczyn cukrzycy opornej na leczenie insuliną.
- W rozpoznaniu różnicowym należy wziąć po uwagę choroby powodujące wystąpienie objawów podobnych do akromegalii: cukrzyca, nadczynność tarczycy, nadczynność kory nadnerczy, zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki oraz niewydolność nerek.
BADANIA LABORATORYJNE I DODATKOWE PRZY AKROMEGALII U KOTÓW
Większość zaburzeń stwierdzanych w badaniach laboratoryjnych wynika z niekontrolowanej cukrzycy.
- Hiperglikemia (100%)
- Zwiększone stężenie białka całkowitego przy prawidłowym rozdziale podczas elektroforezy surowicy (ok. 50%)
- Zwiększone stężenie fosforu bez cech mocznicy (ok. 50%)
- Hipercholesterolemia (ok. 50%)
- Mocznica (ok. 50%)
- Glikozuria (100%), rzadko ketonuria
- Białkomocz dotyczy > 50% przypadków oraz wszystkich tych, w których przebiegu rozwija się niewydolność nerek.
Ostateczne rozpoznanie akromegalii można ustalić po stwierdzeniu zwiększonego stężenia hormonu wzrostu w surowicy kota z cukrzycą. Niestety badanie to nie jest powszechnie dostępne.
BADANIA OBRAZOWE:
- RTG: nieznaczne lub umiarkowane powiększenie sylwetki serca, obrzęk płuc-u zwierząt z lewokomorową niewydolnością serca, często wyraźna spondyloza, czasami zwyrodnieniowa choroba stawów.
- ECHOKARDIOGRAFIA: najczęściej dochodzi do pogrubienia przegrody międzykomorowej i/lub wolnej ściany lewej komory.
- TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA/REZONANS MAGNETYCZNY: u większości kotów stwierdzano obecność guza przysadki mózgowej.
LECZENIE AKROMEGALII U KOTÓW - NADMIARU HORMONU WZROSTU
- Leczenie ma charakter paliatywny i nie prowadzi do wyleczenia zwierzęcia.
- Celem leczenia jest kontrola lub złagodzenie objawów wtórnych zaburzeń (np. cukrzycy, niewydolności serca i niewydolności nerek) powstałych na skutek długotrwałego nadmiernego wydzielania hormonu wzrostu.
- Radioterapia kobaltowa jest nową, obiecująca metodą leczenia akromegalii u kotów.
- W przypadku małych guzów można stosować leczenie chirurgiczne lub kriochirurgię.
LECZENIE FARMAKOLOGICZNE NADMIERNEGO WYDZIELANIA HORMONU WZROSTU U KOTÓW
Leki stosowane w medycynie ludzkiej (agoniści dopaminy i długo działający analog somatostatyny) nie przynoszą efektu w przypadku akromegalii kotów.
Stosuje się leczenie objawowe, aby poprawić komfort życia pacjenta:
- cukrzycę leczy się insuliną; celem leczenia jest niedopuszczenie do powstania kwasicy ketonowej oraz zminimalizowanie objawów klinicznych cukrzycy. Zazwyczaj wymaga to podawania dwa razy dziennie insuliny w dawce min. 2,2 j.m./kg/dawkę)
- zastoinową niewydolność serca dobrze leczy się środkami moczopędnymi; niekiedy wskazane jest jednoczesne podawanie diltiazemu, atenololu i/lub inhibitorów ACE.
DALSZE POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU AKROMEGALII U KOTÓW
- Zwierzęta zazwyczaj są poddawane eutanazji lub umierają z powodu zastoinowej niewydolności serca, niewydolności nerek i/lub postępujących zaburzeń neurologicznych
- Czas przeżycia po ustaleniu rozpoznania wynosi od 4 do 42 miesięcy – średni czas przeżycia wynosi 20 miesięcy